Mengpanelen Uitleg
Voor de beginnende audiotechnicus: Mengpanelen uitgelegd
Mengpanelen beschikken over het algemeen over zó onvoorstelbaar veel mogelijkheden, dat je er wel een boek over zou kunnen schrijven. Op deze pagina staat een basis uitleg over de werking van mengpanelen.
Soorten mengpanelen en toepassingen
Er zijn grofweg 3 verschillende modellen mengpanelen:
- Voor het maken van audio-opnames
- Voor geluid mixage in een live situatie
- Voor de DJ
Een mengpaneel of mixer wordt gebruikt voor verschillende doeleinden. Hieronder een aantal voorbeelden:
- Aansluiten van apparatuur op een eindversterker of recorder
- Het mixen van meerdere geluidsbronnen tot één stereosignaal (Of surroundsignaal, afhankelijk van de toepassing)
- (Voor)-versterken van microfoons.
- Distribueren van één of meerdere signalen naar verschillende andere apparaten of speakers.
- Versturen van verschillende audiobronnen naar de verschillende ingangen van bijvoorbeeld een meersporen recorder of geluidskaart.
- Manipuleren van klank en/of gedrag van audio (equalizing, compressie etc.)
- Toevoegen van geluidseffecten oftewel aansturen van interne of externe effectprocessors.
Hoeveel kanalen moet mijn mengpaneel hebben?
Een mengpaneel heeft meerdere ingangskanalen voor bijvoorbeeld microfoon, cd-speler, gitaar, keyboard of wat je maar kunt bedenken. Aan de hand van de hoeveelheid apparaten die je moet aansluiten bepaal je welk mengpaneel je nodig hebt. Als je bijvoorbeeld 2 cd-spelers en een microfoon wilt aansluiten heb je in principe genoeg aan een mixer met 2 stereo line-inputs (óf 4 x mono uiteraard) en één microfoon input. De meeste mensen kiezen echter voor een mixer met nét wat meer inputs/kanalen dan ze feitelijk nodig hebben. Je kunt beter iets teveel mogelijkheden tot je beschikking hebben dan te weinig.. Stel dat je over een paar maanden nog meer apparaten wilt aansluiten?
Subgroepen op een mengpaneel
Een belangrijk onderdeel van deze mengpanelen uitleg moet gaan over de subgroepen van een mengpaneel. Wat namelijk erg belangrijk voor je kan zijn, is om jouw aangesloten apparaten of geluidsbronnen te kunnen verdelen over verschillende uitgangen. Hiervoor kun je onder andere zogeheten “subgroepen” gebruikt. Dat zijn extra uitgangen naast je gewone stereo-uitgang welke door jou gekozen signalen naar buiten kunnen sturen. Denk bijvoorbeeld aan een geluidskaart met 8 ingangen. Iedere ingang wil je een ander geluid sturen om een meersporen opname te maken. Hiervoor kun je gebruik manken van subgroepen. Als je nooit meer dan één signaal (mono of stereo) tegelijkertijd opneemt, heb je meestal geen extra groepen nodig. Overigens zijn er ook mengpanelen met ‘direct outputs’ In opname situaties zijn deze ook handig om per kanaal een output te hebben. Zo zie je dat een mengpaneel vaak over verschillende mogelijkheden beschikt, om één en hetzelfde doel te bereiken. Het is maar net wat jouw voorkeur heeft of wat technisch gezien voor een bepaalde situatie de beste keuze is. Hier kom je vanzelf achter als je er regelmatig mee aan de slag gaat. De mogelijkheden zijn vaak zó divers dat het voor deze basis mengpanelen uitleg te divers is.
Bussen of “subgroepen” worden echter ook vaak gebruikt om bepaalde gedeelten van een mix te groeperen. Vooral live wordt hier veel gebruik van gemaakt. Vaak wordt er een mix gemaakt van bijvoorbeeld de drums (welke meestal uit minimaal zo’n 6 kanalen bestaat) en geplaatst onder één stereo subgroep. Als tijdens het concert de drums zachter of harder moeten, hoeft de technicus alleen maar de fader(s) van de “drum subgroep” te bedienen, zonder dat hij zijn eigen drum mix verpest.
Mengpanelen uitleg: microfoonsignaal vs. lijnsignaal
Hier volgt een klassieker: Ik heb een mengpaneel gekocht, een aantal microfoons aangesloten… en het ruist als een gek? Wat is er mis met mijn mengpaneel?
Meestal helemaal niks. Je zult waarschijnlijk je microfoons op lijningangen (line inputs) hebben aangesloten. Het microfoonsignaal is echter zo zwak dat hiervoor altijd speciale pre-amps (voorversterkers) nodig zijn. Als je een microfoon op een line input aansluit moet je deze dermate veel versterken om een beetje signaal te krijgen, dat dit enorm gaat ruizen.
Deze pre-amps kun je niet zien, maar zitten in je mengpaneel ingebouwd (Althans, als je tenminste een mengpaneel hebt waar je microfoons op aan kunt sluiten) Microfoons worden bijna altijd via een zogeheten XLR stekker aangesloten. (Deze is te herkennen aan 3 contactjes midden in de stevige ronde stekker)
Als jouw mengpaneel deze aansluitingen niet heeft, is de kans groot dat er géén microfoon pre-amps (microfoon voorversterkers) inzitten. Gelukkig heb jij nu deze mengpanelen uitleg alvast gelezen, zodat jou deze fout niet gaat overkomen!
Er zijn echter uitzonderingen, sommige (vooral oudere of goedkopere) mixers hebben microfooningangen met pre-amps welke werken met een gewone jack-plug.
Pre-amps / microfoon voorversterkers
Tegenwoordig wordt in studio’s steeds vaker gebruikt gemaakt van losse pre-amps / voorversterkers.
In feite kun je zo’n pre-amp vergelijken met één kanaal uit een mengpaneel, maar dan van enorm hoge kwaliteit. Meestal zijn deze voorzien van een uitgebreide(re) equalizing sectie, compressie/limiting en functies als bijvoorbeeld de-essing.
Vooral in een thuis situatie komt het voor dat je misschien altijd maar één spoor tegelijk opneemt. In dat geval zou je dus kunnen kiezen om niet een compleet mengpaneel te kopen, maar alleen maar één supergoede pre-amp. Je geeft dan geen geld uit voor functies die je toch niet gebruikt en krijgt daarvoor extra goede geluidskwaliteit en regelmogelijkheden terug.
Overigens worden deze pre-amps ook gewoon naast mengpanelen gebruikt omdat ze meestal veel beter klinken dan de pre-amps die standaard in een mengpaneel zitten. (Tenminste.. als je het over betaalbare apparatuur hebt)
Aux (Auxiliary)
Meestal heeft ieder ingangskanaal op een mengpaneel ook één of meerdere AUX of Effect sends. Hiermee kun je het signaal van dát betreffende kanaal ergens heen zenden. Denk bijvoorbeeld aan een monitorbox of effectapparaat.
Als je een (extern) effectapparaat gebruikt zul je de uitgang hiervan uiteraard ook weer aan moeten sluiten op je mixer. Meestal zijn daarvoor zgn. aux-returns of effect-returns beschikbaar. Als deze er niet zijn ook geen nood, dan sluit je hem gewoon aan op één of 2 andere kanalen. (Alleen opletten dat je op deze kanalen dan niet óók weer je AUX of effect send opendraait, anders gaat het rondzingen!!)
Lees ook dit artikel wat specifiek gaat over digitale mengpanelen.
Uitleggen is lastiger dan het gewoon zelf gaan doen!
Deze basis mengpanelen uitleg zal je waarschijnlijk al enigszins op weg helpen, maar de allerbeste manier om te ontdekken hoe een mengpaneel werkt, is om het gewoon zelf ermee aan de slag te gaan. Als het goed is weet je aan de hand van deze mengpanelen uitleg nu in ieder geval wat voor soort mengpaneel je nodig hebt!! Hieronder vindt je wat links naar verschillende mengpanelen:
